۱۰ خرداد ۱۳۹۳

ساقی لقایی

آزادی یواشکی، کمپینی فیس‌بوکی که در کمتر از یک ماه قریب به چهارصد هزار عضو گرفته، به گفته‌ی ادمین‌اش صفحه دغدغه‌های زنانِ داخل ایران است. این کمپین با انتشار عکس‌های زنانی که با پوششی جز پوشش مصوب نظام سیاسی حاکم بر ایران بر بام و بر و در و دشت و کوچه و خیابان‌های ایران حاضر می‌شوند صدای زنانی است که می‌خواهند از این طریق مخالفت خود را با حجاب اجباری در کشور نشان دهند. بر اساس توضیح ادمین عکس‌های این صفحه تماماً از شهرهای مختلف ایران است که زنان خودشان می‌فرستند. دختران و زنان ایرانی در زادگاهشان گرفتار محدودیت‌های اجتماعی و قوانین بازدارنده‌اند و در انتخاب پوشش آزاد نیستند. اما باوجود تمام این محدودیت‌ها گاهی خودشان را برای لحظه‌ای از بند این حصارها رها می‌کنند. این صفحه فقط همین لحظه‌ها را ثبت می‌کند و تا دستیابی زنان به حق انتخاب پوشش، آزادی‌های یواشکی زنان در روایت‌های این صفحه آشکار می‌شود. اما نسرین ستوده، حقوق‌دان و فعال حقوق بشر، «آزادی‌های یواشکی» را عبارتی کنایه‌آمیز از بسیاری از جریاناتی توصیف می‌کند که در ایران جاری است. او می‌گوید: می‌دانید که وقتی کاری یواشکی است, دیگر آزادی نیست. آزادی یواشکی نشان‌دهنده‌ی فشاری است که در متن ماجرا وجود دارد. موضوعی که به دلایل مختلف جدی – شوخی برگزارش می‌کنند. توجه داشته باشیم فعالیت‌های مدنی با «یواشکی» میانه‌ای ندارد؛ اما وقتی در بطن جامعه وجود دارد بی‌آنکه انکارش کنیم، به اصلاح آن روش فکر می‌کنیم. او با بیان خاطره‌ای از دوران زندان خود می‌گوید: می‌دانید سالیان طولانی است زندانیان زن را مجبور به استفاده از چادر می‌کنند و هر اجباری که در بیرون از زندان باعث ناراحتی می‌شود، در داخل زندان ناراحتی و احساس فشار بیشتری را به انسان تحمیل می‌کند. شاید این حس که زندانبانان تصور می‌کنند به دلیل زندانی بودن افراد قدرتی پیدا می‌کنند که هر اراده‌ای را به زندانی تحمیل کنند، باعث می‌شود تا چنین حس تلخی در وجود فرد ایجاد شود و شاید همین حس تلخ مرا وامی‌داشت تا روزهای متمادی با دستوردهندگان بحث کنم و دلایل قانونی این‌که چرا حق ندارند ما را مجبور به استفاده از چادر کنند ارائه دهم. اما معاون زندان آشکارا دنبال بحث قانونی نبود و دست‌آخر تکرار می‌کرد که باید چادر سر کنید، تا این‌که بالاخره یک روز به او گفتم اگر خون مرا جلوی این در بریزید، چادر سر نمی‌کنم. از سویی جمیله کدیور، نماینده‌ی سابق مجلس که مشاورت امور زنان مهدی کروبی در انتخابات ریاست‌جمهوری سال ۸۸ را بر عهده داشت، با تشبیه کمپین آزادی‌های یواشکی به کمپین دلواپسیم از سوی مخالفان دولت می‌نویسد: با پوزش از همه مدافعین دو حرکت بی‌سرانجام و با علم به این واقعیت که این نوشته کوتاه برای برخی قابل‌پذیرش نیست، همزمانی برخی حرکت‌های دلواپسی و یواشکی در داخل و در خارج، نشانه ای از این واقعیت است که این دو اتفاق دو روی یک سکه‌اند که متأسفانه به تقویت هم می‌انجامند و بهانه‌هایی که هرکدام به دست دیگری می‌دهند تا سرگرم باشیم و اصل موضوع را فراموش کنیم او در این نوشته درباره‌ی «اصل موضوع» توضیحی نمی‌دهد. مهدیه گلرو، دانشجوی محروم از تحصیل و زندانی عقیدتی سابق نیز در پاسخ به منتقدانی که می‌گویند حالا چرا آزادی یواشکی؛ تصریح می‌کند: در انتقاد به صفحه آزادی‌های یواشکی دونقد مطرح‌شده است، یکی چرا آزادی یواشکی؟ و دوم چرا در این زمان! در مورد اول من فکر می‌کنم، ما سال‌هاست در حال تجربه آزادی‌های یواشکی هستیم، از زمانی که شب‌نشینی‌ها و روابط دوستانه ممنوع شد و ما با بی‌توجهی ادامه دادیم. شاید نتوانستیم با دوست‌پسر دوست‌دخترمان به مسافرت بریم اما یواشکی بودن این آزادی از ارزش فرهنگ‌سازی آن کم نکرد، ما فرهنگ‌سازی کردیم و به این روابط شانیت دادیم و حالا در تلویزیون و سینمای جمهوری اسلامی هم این آزادی‌های یواشکی دیده می‌شود. برای من قابل‌احترام هستند زنانی که در مقابل سازمان‌ها و ارگان‌های دولتی برای چند لحظه روسری از سر برمی‌دارند و فریاد می‌زنند که همه این سال‌های خفقان و سرکوب زنان، چیزی درون آن‌ها تغییر نکرده و هنوز این زنان به حجاب معتقد نشده‌اند و از آن زیباتر زنان باحجابی هستند که می‌خواهند وقتی حجاب به سر می‌کنند همه بدانند که آن‌ها انتخاب کرده‌اند و این اعتقاد ارزشمندشان دستمالی اجبار و زور نشود. ما آزادی‌های بسیاری را یواشکی شروع کردیم و دور از چشم متحجرین به فرهنگ و عرف بدل کردیم. جدای از حکومت ابتدا مردم، زنان و مردان این جامعه باید به حجاب اختیاری باور داشته باشند و این برداشتن حجاب در کوی و برزن تلاش برای متقاعد کردن مردم است، زمانی که عرف تغییر کند، قانون ناگزیر از تغییر است.. خانم گلرو با تأکید بر اینکه حجاب هیچ‌وقت برای من مسئله اصلی نبوده به آن دسته از مخالفان کمپین آزادی‌های یواشکی که می‌گویند حالا چرا در این زمان این کمپین راه‌اندازی شده؛ توصیه می‌کند: حرف‌هایی از جنس ۳۵ سال پیش نزنیم که حالا مهم نیست و حالا توجه نکنیم. برای تغییر هرکس هر چه در توان دارد انجام می‌دهد، کمتر و بیشتر ندارد، شاید با یک تکه روسری شاید….. ما یواشکی فرهنگ و عرف رو عوض کردیم. از مسیح علی نژاد گرداننده‌ی صفحه‌ی فیس‌بوکی آزادی‌های یواشکی درباره‌ی مخالفت‌ها و انتقادهای صورت گرفته علیه این صفحه می‌پرسم. او می‌گوید: صحبت‌های مسیح علی نژاد را شنیدید درباره‌ی انتقادهای صورت گرفته نسبت به صفحه‌ی آزادی‌های یواشکی. یکی از دغدغه‌های ساده زنان ایرانی که در داخل کشور هیچ رسانه ای ندارند حالا به گوش دنیا رسیده است. زنان ایرانی حق انتخاب پوشش می‌خواهند و همیشه به آن‌ها گفته‌شده «حالا وقتش نیست». مسیح علی نژاد، زن روزنامه‌نگاری که ازقضا خود را اکتیوی است نمی‌داند با استفاده از فضای شبکه‌ی مجازی فیس‌بوک تاکنون توانسته حدود چهارصد هزار ایرانی را با خود همراه کند و صدای هزاران زن معمولی ایرانی باشد که در طول ۳۵ سال گذشته تریبونی برای بیان خواسته‌هایشان نداشته‌اند. دغدغه‌های سیاسی و اجتماعی و اقتصادی سر جای خود؛ زنان در ایران می‌خواهند با پوشش دلخواه خود در جامعه باشند. آن‌ها می‌خواهند نفس بکشند.